پیش نشست تخصصی همایش علمی هیات و آیین‌های مذهبی ۱۴۰۳: «هیات و تاثیرات زمانه بر آن؛ بایسته‌ها و ناشایسته‌ها»
دومین پیش نشست تخصصی همایش علمی هیات و آیین‌های مذهبی ۱۴۰۳ با عنوان «هیات و تاثیرات زمانه بر آن؛ بایسته‌ها و ناشایسته‌ها»، در خانه اندیشه ورزان برگزار شد. این نشست با حضور دکتر کمیل قیدرلو، مدیر اندیشکده مطالعات فرهنگ و توسعه، و با هدف بررسی تحولات هیات‌های مذهبی در زمانه معاصر و چالش‌های موجود در این حوزه، برگزار گردید.
هیات: نهاد اجتماعی با کارکردهای متعدد
دکتر قیدرلو در ابتدای سخنان خود، اهمیت برگزاری همایش‌های علمی در زمینه هیات و آیین‌های مذهبی را مورد تأکید قرار داد و گفت که شناخت پدیده‌هایی که در جامعه با آن‌ها مواجه هستیم، به ما کمک می‌کند تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کنیم و نقاط قوت آن‌ها را تقویت نماییم. او هیات را یک نهاد اجتماعی کارآمد دانست که تاکنون اشکال و کارکردهای مختلفی به خود گرفته است. وی افزود: «هیات یک سازه اجتماعی است که با توجه به تحولات زمانه، همواره دچار تغییرات و تحولات شده است». دکتر قیدرلو اشاره کرد که هیات‌ها نه تنها جنبه مذهبی دارند، بلکه در سیر تحولات اخیر، نقش‌های اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی پیدا کرده‌اند.تأثیرات اجتماعی و فرهنگی هیات‌ها
دکتر قیدرلو در ادامه به ویژگی‌های اجتماعی هیات پرداخت و توضیح داد که هیات‌ها در فرآیند تحولات اجتماعی دچار تغییراتی شده‌اند. در گذشته، هیات‌ها تنها محل‌هایی برای عزاداری و سخنرانی بودند، اما اکنون علاوه بر این‌ها، کارکردهای آموزشی و مقابله با تحریفات دینی را نیز در بر می‌گیرند. او همچنین به تحولات دیگر هیات‌ها اشاره کرد که در دل خود نهادهایی مانند حسینیه ارشاد و هیات‌های موتلفه را به وجود آورده‌اند. این نهادها به تحولات اجتماعی و سیاسی پرداخته و نقش مهمی در فرهنگ‌سازی جامعه ایفا کرده‌اند.
تغییرات هیات‌ها و چالش‌های فرهنگی
در بخش دیگری از سخنانش، دکتر قیدرلو به تغییراتی که در فضای اجتماعی و فرهنگی جامعه رخ داده است و تأثیر آن‌ها بر هیات‌ها پرداخت. وی با اشاره به تحولات فرهنگی و اجتماعی، گفت که هیات‌ها در پاسخ به نیازهای جامعه، دچار تغییرات ساختاری شده‌اند. در این راستا، تغییرات در شیوه عزاداری، نوع پوشش و حتی محتوای سخنرانی‌ها از جمله چالش‌هایی هستند که هیات‌ها با آن‌ها مواجهند. دکتر قیدرلو با بیان اینکه تغییرات در هیات‌ها همیشه با موافقان و مخالفانی همراه بوده است، افزود که این تحولات، بخشی از روند طبیعی زندگی اجتماعی انسان‌هاست. با این حال، همچنان سوالاتی در مورد صحیح بودن این تغییرات وجود دارد.اصالت مداحان و تأثیر تحولات جدید
مدیر اندیشکده مطالعات فرهنگ و توسعه در ادامه به تحولات خاص هیات‌ها بعد از انقلاب اسلامی پرداخت. وی اشاره کرد که در این دوران، هیات‌ها به محلی برای حفظ ارزش‌ها و خاطرات دفاع مقدس تبدیل شدند. در دهه هفتاد، به ویژه با ظهور هیات رزمندگان اسلام، مداحان جایگاه خاصی پیدا کردند و مداحان به محور اصلی هیات‌ها تبدیل شدند. دکتر قیدرلو توضیح داد که این تحول، جابه‌جایی از روحانی-مداح به مداح-روحانی را به همراه داشت. به عبارت دیگر، مداحان تبدیل به نمایندگان دغدغه‌های بخشی از مردم شدند و این تغییرات به‌طور کلی باعث تغییر شکل هیات‌ها و نوع تعاملات در آن‌ها گردید.تغییرات اقتصادی و رسانه‌ای در هیات‌ها
در ادامه، دکتر قیدرلو به تغییرات اقتصادی و رسانه‌ای که هیات‌ها را تحت تأثیر قرار داده‌اند، اشاره کرد. وی اظهار داشت که امروزه برخی از هیات‌ها به فضای اقتصادی تبدیل شده‌اند و به همین دلیل، نیاز به مدیریت و حسابداری دارند. این تحولات موجب شده است که هیات‌ها دیگر تنها یک کنش خودانگیخته مذهبی نباشند، بلکه به یک صنعت رسانه‌ای و اقتصادی تبدیل شوند. دکتر قیدرلو توضیح داد که ظهور شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی در دهه نود، تغییرات گسترده‌ای در هیات‌ها ایجاد کرده است. این تغییرات، هیات‌ها را به رسانه‌های تصویری تبدیل کرده‌اند که در آن‌ها شور و هیجان مداحی به یکی از اجزای اصلی تبدیل شده است.
